1. Khái quát về quyền sở hữu trí tuệ
Quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tài sản vô hình do trí tuệ con người sáng tạo ra. Theo Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam, quyền SHTT bao gồm ba nhóm chính:
Quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả (bao gồm tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học...);
Quyền sở hữu công nghiệp (bao gồm sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, tên thương mại, chỉ dẫn địa lý, thiết kế bố trí mạch tích hợp...);
Quyền đối với giống cây trồng.
Việc bảo hộ quyền SHTT giúp xác lập và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chủ thể sáng tạo, ngăn chặn hành vi xâm phạm và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Tham khảo thêm về "Tư vấn đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam"
2. Cơ chế bảo hộ và căn cứ xác lập quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam
– Cơ chế bảo hộ tự động
Theo quy định tại khoản 1 Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019 và 2022 (sau đây gọi tắt là Luật SHTT), quyền tác giả và một số quyền liên quan được bảo hộ theo cơ chế tự động. Cụ thể, quyền tác giả phát sinh kể từ thời điểm tác phẩm được sáng tạo và thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phụ thuộc vào việc công bố hay đăng ký tại cơ quan nhà nước. Điều này có nghĩa là ngay khi một cá nhân hoặc tổ chức tạo ra một tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học… và thể hiện nó ra bên ngoài (ví dụ: ghi ra giấy, vẽ lên tranh, lưu trên thiết bị số…), quyền tác giả đã được xác lập một cách hợp pháp. Chủ thể quyền không bắt buộc phải nộp đơn đăng ký, tuy nhiên việc đăng ký vẫn được khuyến khích để tạo thuận lợi trong quá trình xử lý tranh chấp hoặc yêu cầu bồi thường khi bị xâm phạm.
Tương tự, theo khoản 2 Điều 6 Luật SHTT, một số quyền liên quan đến quyền tác giả như quyền của người biểu diễn, quyền của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, tổ chức phát sóng… cũng được xác lập khi chủ thể thực hiện hành vi tạo ra hoặc công bố các sản phẩm tương ứng. Các quyền này được pháp luật bảo hộ miễn là không xâm phạm đến quyền tác giả đang tồn tại và hợp pháp.
– Cơ chế đăng ký cấp văn bằng bảo hộ
Đối với các quyền thuộc nhóm sở hữu công nghiệp như sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, chỉ dẫn địa lý và quyền đối với giống cây trồng, pháp luật Việt Nam yêu cầu phải thực hiện thủ tục đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền thì quyền sở hữu mới được xác lập. Căn cứ pháp lý cho quy định này là khoản 3 Điều 6 Luật SHTT và Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT năm 2022. Việc đăng ký không chỉ có ý nghĩa pháp lý trong việc xác lập quyền mà còn là điều kiện để thực hiện việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp khi có hành vi xâm phạm xảy ra.
Theo đó, người nộp đơn đăng ký quyền sở hữu công nghiệp cần gửi hồ sơ đến Cục Sở hữu trí tuệ (thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ). Đối với giống cây trồng, việc đăng ký và cấp văn bằng bảo hộ được thực hiện tại Cục Trồng trọt (thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn). Trình tự, thủ tục cụ thể được quy định chi tiết trong Nghị định số 65/2023/NĐ-CP hướng dẫn Luật SHTT về sở hữu công nghiệp và Nghị định số 88/2010/NĐ-CP (được sửa đổi bởi Nghị định 94/2019/NĐ-CP) đối với giống cây trồng. Sau khi hoàn tất thủ tục và được cấp văn bằng, quyền sở hữu mới chính thức được pháp luật công nhận và bảo hộ trong phạm vi và thời hạn tương ứng.
Xem thêm về Dịch vụ đăng ký cấp văn bằng bảo hộ
– Căn cứ xác lập quyền sở hữu trí tuệ theo pháp luật
Pháp luật Việt Nam hiện hành quy định rõ các căn cứ xác lập quyền sở hữu trí tuệ, căn cứ vào đặc thù của từng loại quyền như sau:
+ Đối với quyền tác giả và quyền liên quan, căn cứ xác lập là sự sáng tạo và thể hiện tác phẩm hoặc sản phẩm trí tuệ dưới hình thức vật chất, không cần đăng ký, được quy định tại khoản 1 và 2 Điều 6 Luật SHTT. Đây là hình thức bảo hộ tự động nhằm khuyến khích sáng tạo và đơn giản hóa thủ tục hành chính cho các tác giả, nghệ sĩ, nhà khoa học…
+ Đối với quyền sở hữu công nghiệp, quyền được xác lập chủ yếu thông qua thủ tục đăng ký và cấp văn bằng bảo hộ. Theo khoản 3 Điều 6 Luật SHTT, cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ công nhận quyền sở hữu khi có đầy đủ hồ sơ hợp lệ, thực hiện thẩm định nội dung và cấp văn bằng. Đối với nhãn hiệu nổi tiếng, quyền sở hữu được công nhận căn cứ vào việc sử dụng rộng rãi, liên tục và phổ biến trên thị trường, theo hướng dẫn tại Điều 75 Luật SHTT.
+ Với tên thương mại, quyền phát sinh thông qua việc sử dụng hợp pháp trong hoạt động kinh doanh mà không yêu cầu đăng ký, căn cứ tại Điều 76 và khoản 3 Điều 6 Luật SHTT. Riêng đối với bí mật kinh doanh, quyền được xác lập khi thông tin đáp ứng đủ điều kiện quy định tại Điều 84 Luật SHTT, cụ thể: thông tin có giá trị thương mại, chưa được công khai, và chủ sở hữu thực hiện các biện pháp bảo mật một cách hợp lý.
+ Đối với giống cây trồng, quyền sở hữu chỉ phát sinh khi chủ thể nộp đơn và được cấp Bằng bảo hộ giống cây trồng, theo quy định tại Luật SHTT và các văn bản hướng dẫn thi hành như Nghị định số 94/2019/NĐ-CP.
3. Các đối tượng có thể được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
- Sáng chế
Là giải pháp kỹ thuật mang tính mới, có trình độ sáng tạo và khả năng áp dụng công nghiệp.
Được bảo hộ dưới hình thức cấp bằng độc quyền sáng chế hoặc giải pháp hữu ích.
- Kiểu dáng công nghiệp
Là hình dáng bên ngoài của sản phẩm được thể hiện bằng đường nét, hình khối, màu sắc hoặc sự kết hợp các yếu tố đó.
- Nhãn hiệu
Là dấu hiệu để phân biệt hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân khác nhau.
Bao gồm nhãn hiệu thông thường, nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận, nhãn hiệu liên kết và nhãn hiệu nổi tiếng.
-Tác phẩm thuộc quyền tác giả
Gồm các tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học dưới dạng chữ viết, âm nhạc, sân khấu, điện ảnh, mỹ thuật, kiến trúc, chương trình máy tính...
- Tên thương mại, chỉ dẫn địa lý, bí mật kinh doanh, giống cây trồng
4. Thủ tục đăng ký quyền sở hữu trí tuệ
- Đăng ký quyền sở hữu công nghiệp
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ theo quy định (tờ khai, mẫu nhãn hiệu, bản mô tả sáng chế, bản vẽ...).
Bước 2: Nộp hồ sơ tại Cục Sở hữu trí tuệ hoặc các Văn phòng đại diện.
Bước 3: Cục SHTT thẩm định hình thức → công bố đơn → thẩm định nội dung → cấp văn bằng bảo hộ.
- Đăng ký quyền tác giả
Nộp hồ sơ tại Cục Bản quyền tác giả hoặc các Văn phòng đại diện tại TP.HCM, Đà Nẵng.
Hồ sơ gồm: tờ khai, bản sao tác phẩm, giấy tờ chứng minh quyền sở hữu (nếu có), giấy ủy quyền (nếu ủy quyền)...
- Thời hạn bảo hộ các quyền sở hữu trí tuệ
Thời hạn bảo hộ các quyền sở hữu trí tuệ:
- Sáng chế: Được bảo hộ trong thời hạn 20 năm kể từ ngày nộp đơn hợp lệ.
- Giải pháp hữu ích: Thời hạn bảo hộ là 10 năm kể từ ngày nộp đơn.
- Kiểu dáng công nghiệp: Bảo hộ tối đa 15 năm, gồm 5 năm đầu và được gia hạn hai lần, mỗi lần 5 năm.
- Nhãn hiệu: Thời hạn bảo hộ là 10 năm kể từ ngày nộp đơn và có thể gia hạn nhiều lần, mỗi lần 10 năm, không giới hạn số lần gia hạn.
- Quyền tác giả:
+ Đối với quyền tài sản: Bảo hộ suốt đời tác giả và 50 năm sau khi tác giả qua đời (đối với tác phẩm cá nhân).
+ Một số quyền nhân thân (như quyền đứng tên tác phẩm, quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm): Được bảo hộ vô thời hạn.
+ Cây ngắn ngày: Được bảo hộ trong 20 năm kể từ ngày cấp văn bằng bảo hộ.
+ Cây lâu năm: Được bảo hộ trong 25 năm kể từ ngày cấp văn bằng bảo hộ.
5. Hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và chế tài xử lý
a. Các hành vi xâm phạm phổ biến
Sao chép, sử dụng tác phẩm mà không được phép.
Sử dụng nhãn hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn.
Đăng ký nhãn hiệu đã bị người khác sử dụng trước.
Cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến thông tin mật, bí mật kinh doanh...
b. Biện pháp xử lý
- Hành chính: Phạt tiền, tịch thu, buộc tiêu hủy sản phẩm vi phạm.
- Dân sự: Yêu cầu bồi thường thiệt hại, buộc chấm dứt hành vi xâm phạm, xin lỗi công khai.
- Hình sự: Áp dụng với các hành vi có tính chất nghiêm trọng như sản xuất, buôn bán hàng giả, vi phạm quyền tác giả có yếu tố lợi dụng.
6. Một số lưu ý khi thực hiện thủ tục bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
Trong quá trình xác lập quyền sở hữu trí tuệ, chủ thể cần lưu ý một số vấn đề quan trọng để tránh rủi ro và tăng khả năng được cấp văn bằng bảo hộ. Trước hết, cần tra cứu kỹ lưỡng khả năng trùng, tương tự đối với các nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp, sáng chế… nhằm hạn chế bị từ chối đơn hoặc dẫn đến tranh chấp về quyền ưu tiên. Việc chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, chính xác theo đúng quy định pháp luật là yếu tố quyết định để đơn đăng ký được tiếp nhận và xử lý nhanh chóng. Ngoài ra, chủ đơn cần thường xuyên theo dõi tiến trình xử lý đơn, kịp thời phản hồi các yêu cầu sửa đổi, bổ sung của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Với các tác phẩm thuộc quyền tác giả, dù không bắt buộc phải đăng ký để được bảo hộ, nhưng việc đăng ký vẫn có giá trị chứng cứ quan trọng khi xảy ra tranh chấp. Đặc biệt, đối với doanh nghiệp, việc xây dựng chiến lược sở hữu trí tuệ đồng bộ, gắn liền với hoạt động kinh doanh, là yếu tố sống còn để bảo vệ thương hiệu, công nghệ và các tài sản sáng tạo.
7. Công việc của Văn phòng Luật sư Tô Đình Huy trong việc Tư vấn về bảo hộ các quyền sở hữu trí tuệ.
Văn phòng Luật sư Tô Đình Huy cung cấp dịch vụ pháp lý toàn diện trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, hỗ trợ cá nhân, doanh nghiệp trong việc bảo vệ các tài sản trí tuệ một cách hiệu quả, hợp pháp và kịp thời. Các công việc cụ thể bao gồm:
- Tư vấn xác định đối tượng bảo hộ: Hỗ trợ khách hàng xác định rõ các đối tượng có khả năng được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ như sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, bản quyền tác giả, tên thương mại, bí mật kinh doanh,…
- Tư vấn và đại diện đăng ký quyền SHTT: Chuẩn bị hồ sơ, đại diện nộp đơn đăng ký tại Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam, Cục Bản quyền tác giả hoặc các cơ quan có thẩm quyền. Theo dõi tiến trình xử lý đơn và hỗ trợ phản hồi các thông báo, yêu cầu sửa đổi (nếu có).
- Tra cứu và đánh giá khả năng bảo hộ: Thực hiện tra cứu nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp, sáng chế để đánh giá khả năng đăng ký, tránh xung đột với quyền đã đăng ký trước đó.
- Gia hạn, chuyển nhượng, cấp phép quyền SHTT: Tư vấn, thực hiện thủ tục gia hạn thời gian bảo hộ, soạn thảo hợp đồng chuyển nhượng hoặc cấp phép khai thác quyền sở hữu trí tuệ theo đúng quy định pháp luật.
- Xử lý vi phạm quyền sở hữu trí tuệ: Hỗ trợ khách hàng gửi cảnh báo vi phạm, yêu cầu chấm dứt hành vi xâm phạm, đại diện làm việc với cơ quan chức năng để xử lý vi phạm như khiếu nại, khởi kiện dân sự hoặc yêu cầu xử lý hành chính.
- Tư vấn chiến lược bảo hộ toàn diện: Xây dựng kế hoạch bảo hộ quyền SHTT phù hợp với chiến lược phát triển kinh doanh của doanh nghiệp, kể cả trong nước và quốc tế (thông qua hệ thống Madrid, PCT,...).
- Tư vấn tranh chấp và giải quyết khiếu nại: Đại diện khách hàng trong các vụ việc tranh chấp liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ tại tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền.
8. Thông tin liên hệ văn phòng Luật sư Tô Đình Huy.
Nếu Quý khách hàng đang gặp phải vấn đề pháp lý liên quan đến Tư vấn về bảo hộ các quyền sở hữu trí tuệ đừng ngần ngại, hãy liên hệ với chúng tôi qua Hotline 0909160684 để nhận được sự Tư vấn về bảo hộ các quyền sở hữu trí tuệ và được hỗ trợ kịp thời.
Số hotline được Luật sư tiếp nhận và xử lý trên phạm vi toàn quốc.
Thời gian làm việc từ 08 giờ sáng đến 21 giờ tối trong khoảng thời gian từ Thứ 2 đến Thứ 7 trong tuần.
Ngoài phương thức hỗ trợ qua số hotline cho dịch vụ Tư vấn về bảo hộ các quyền sở hữu trí tuệ, chúng tôi còn tư vấn và hỗ trợ trực tiếp và trực tuyến qua Zalo: 0978845617, và Email [info@luatsuhcm.com]
Chúng tôi hiểu rằng, vấn đề pháp lý về bảo hộ các quyền sở hữu trí tuệ có thể ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và công việc, thời gian, chi phí của bạn. Hãy để đội ngũ Luật sư của chúng tôi đồng hành và hỗ trợ bạn giải quyết các vấn đề pháp lý một cách hiệu quả và chuyên nghiệp nhất. Chúng tôi luôn sẵn sàng lắng nghe, thấu hiểu và đồng hành cùng Quý khách hàng trên mỗi bước đường pháp lý.
Chi phí thuê luật sư tư vấn pháp lý
Chúng tôi trên mạng xã hội