Tư vấn phân chia di sản thừa kế không có di chúc

1. Thế nào là thừa kế không có di chúc?

“Điều 624. Di chúc
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.”

2. Phân chia di sản thừa kế không có di chúc

a. Thừa kế theo pháp luật

“Điều 649. Thừa kế theo pháp luật
Thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định.”

“Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật
1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”

b. Các trường hợp thừa kế theo pháp luật

“Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật
1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
a) Không có di chúc;
b) Di chúc không hợp pháp;
c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:
a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;
b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;
c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.”

Như vậy, khi không có di chúc thì việc phân chia di sản sẽ không dựa trên ý chí của người để lại tài sản, mà được thực hiện theo quy định của pháp luật. Cụ thể, theo Điều 649 và Điều 650 Bộ luật Dân sự, đây là trường hợp thừa kế theo pháp luật, tức là tài sản của người chết sẽ được chia cho những người thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự do pháp luật quy định sẵn.

Trong các trường hợp nêu trên, di sản sẽ được chia theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự do pháp luật quy định tại Điều 649 và 650 Bộ luật Dân sự – không phụ thuộc vào ý chí người để lại tài sản. Đây là căn cứ quan trọng để đảm bảo việc chia thừa kế được thực hiện đúng pháp luật, hạn chế tranh chấp phát sinh.

3. Phân chia di sản thừa kế theo pháp luật

a. Chia thừa kế theo hàng thừa kế

b. Chia thừa kế trong các trường hợp đặc biệt liên quan đến vợ chồng

Điều 655 Bộ luật Dân sự 2015 đã dự liệu các tình huống phức tạp, thường xảy ra trong đời sống hôn nhân, để tránh bỏ sót quyền thừa kế của người phối ngẫu.
Đã chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân: Nếu vợ chồng tự thỏa thuận hoặc có quyết định chia tài sản riêng trong khi hôn nhân còn tồn tại, người còn sống vẫn có quyền hưởng phần di sản từ phần tài sản riêng còn lại của người chết.
Điều này thể hiện rằng việc chia tài sản không làm mất đi tư cách vợ/chồng trong quan hệ thừa kế.
Đang trong quá trình ly hôn: Nếu đang nộp đơn ly hôn nhưng Tòa án chưa ra bản án hoặc bản án chưa có hiệu lực, thì người còn sống vẫn là vợ/chồng hợp pháp và vẫn được thừa kế.
Đây là điểm pháp lý quan trọng vì nhiều người nhầm tưởng “đã nộp đơn ly hôn” là đã chấm dứt quyền lợi.
Đã tái hôn với người khác: Nếu một người chết, người vợ/chồng hợp pháp tại thời điểm đó vẫn có quyền hưởng thừa kế, bất kể người còn sống sau này kết hôn với người khác.
Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người để lại di sản chết, chứ không căn cứ vào thời điểm hiện tại.
Những quy định về chia thừa kế theo pháp luật trong Bộ luật Dân sự không chỉ phản ánh sự công bằng trong việc phân chia tài sản mà còn bảo vệ quyền lợi của nhiều đối tượng trong xã hội hiện đại. Từ quan hệ huyết thống đến quan hệ nuôi dưỡng, từ tình trạng hôn nhân thông thường đến các tình huống đặc biệt như ly hôn, chia tài sản – pháp luật đều có hướng dẫn rõ ràng, cụ thể và đầy nhân văn. Đây là cơ sở quan trọng để giải quyết tranh chấp và đảm bảo quyền lợi cho những người liên quan khi không có di chúc để lại.
Việc phân chia di sản thừa kế khi không có di chúc là một quá trình pháp lý phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết rõ ràng về quy định pháp luật cũng như khả năng xử lý các tình huống phát sinh giữa các bên liên quan. Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc giải quyết thừa kế không có di chúc, việc tìm đến sự hỗ trợ của luật sư hoặc đơn vị tư vấn chuyên nghiệp là giải pháp cần thiết và hiệu quả.
>> Xem thêm Thủ tục phân chia di sản - hướng dẫn từ Luật sư 
 

 

4. Dịch vụ tư vấn phân chia di sản thừa kế không có di chúc

5. Thông tin liên hệ Văn phòng luật sư Tô Đình Huy