HỢP ĐỒNG TẶNG CHO QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT VÔ HIỆU, THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT

1. Tóm tắt Bản án số 459/2023/DS-PT

2. Hướng giải quyết của Tòa án

3. Cơ sở pháp lý

4. Các trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu

“1. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;
b) Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện;
c) Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
2. Hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong trường hợp luật có quy định.”

Theo đó, khi các giao dịch hoặc hợp đồng được giao kết vi phạm các điều khoản trên thì giao dịch dân sự đó bị vô hiệu. Ngoài ra để hiểu rõ hơn và một số trường hợp giao dịch vô hiệu khác, Bộ luật dân sự cũng đưa ra các quy định cụ thể bao gồm:
- Giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội (Điều 123 BLDS 2015);
- Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo (Điều 124 BLDS 2015);
- Giao dịch dân sự vô hiệu do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện (Điều 125 BLDS 2015);
- Giao dịch dân sự vô hiệu do bị nhầm lẫn (Điều 126 BLDS 2015);
- Giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép (Điều 127 BLDS 2015);
- Giao dịch dân sự vô hiệu do người xác lập không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình (Điều 128 BLDS 2015);
- Giao dịch dân sự vô hiệu do không tuân thủ quy định về hình thức (Điều 129 BLDS 2015);
Giao dịch vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập. Vậy nên, hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu là các bên sẽ phải khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Đồng thời, người có lỗi gây thiệt hại còn phải bồi thường.
Như vậy, khi thực hiên giao dịch, ký kết hợp đồng thì các chủ thể cần phải lưu ý các trường hợp dẫn đến hợp đồng bị vô hiệu tránh gây ảnh hưởng quyền, lợi ích của các bên trong giao dịch.
 

5. Thực tiễn giải quyết giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo

Theo Điều 116 Bộ luật Dân sự 2015 (gọi tắt là BLDS) có quy định giao dịch dân sự bao gồm hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên tham gia giao dịch. Đây là căn cứ pháp lý nhằm thể hiện ý chí tự do và sự ràng buộc pháp lý giữa các chủ thể trong quan hệ dân sự.
Từ đó, ta có thể hiểu giao dịch dân sự giả tạo là loại giao dịch được xác lập nhưng không nhằm thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ dân sự, mà để che giấu một giao dịch khác hoặc trốn tránh nghĩa vụ với bên thứ ba.
Trong tình huống Bản án số 459/2023/DS-PT, ngoài phần đất đã tặng cho chị D1 thì bà H và ông Ơ không còn tài sản hay nguồn thu nhập nào khác để đảm bảo cho nghĩa vụ trả nợ bà T. Ngoài ra, sau khi tặng cho quyền sử dụng đất, căn cứ để chứng minh cho thấy đây là hợp đồng giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ trả nợ cho bà T là việc vợ chồng bà H mới là người thật sự trực tiếp quản lý, sử dụng thửa đất đã tặng cho chị D1.
­

 

Theo quy định tại khoản 2 Điều 124 BLDS, hệ quả của giao dịch dân sự giả tạo được giải quyết như sau:
“Trường hợp xác lập giao dịch dân sự giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba thì giao dịch dân sự đó vô hiệu.”
Tình huống Bản án trên cho thấy Tòa đã giải quyết theo đúng quy định pháp luật, tuyên bố vô hiệu Hợp đồng tặng cho QSDĐ giữa bà H, ông Ơ với chị D1.

Khi giao dịch dân sự đã được tuyên là vô hiệu, theo BLDS, các bên có các khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận, nghĩa là những phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập sẽ không còn giá trị.

Tóm lại, giao dịch dân sự giả tạo không chỉ bị vô hiệu ngay từ thời điểm xác lập mà kèm theo đó còn nhiều hệ quả khác như các bên phải hoàn trả lại những gì đã nhận, chịu trách nhiệm bồi thường nếu gây thiệt hại và có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự nếu giao dịch nhằm mục đích trốn tránh nghĩa vụ pháp lý. Việc quy định giao dịch giả tạo sẽ bị vô hiệu không chỉ nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan mà còn góp phần đảm bảo tính minh bạch, công bằng và ổn định trong các quan hệ dân sự. Vì vậy, các chủ thể cần cẩn trọng khi tham gia giao dịch để tránh những rủi ro pháp lý không đáng có.

Trên đây là những phân tích về hệ quả của giao dịch dân sự giả tạo. Tuy nhiên để tránh những rủi ro pháp lý không đáng có khi tham gia giao dịch thì chúng tôi đề nghị Quý Khách hàng nên tham khảo ý kiến chuyên môn từ Luật sư của Văn phòng Luật sư Tô Đình Huy đối với các vấn đề cụ thể. Các yêu cầu giải đáp thắc mắc hãy liên hệ trực tiếp với Văn phòng của chúng tôi theo địa chỉ phía trên hoặc liên hệ qua Hotline: 0978845617, Email: info@luatsuhcm.com.

* Lưu ý: Các thông tin về bán án của bài viết được lấy từ nguồn “congbobanan” và đã được mã hóa dữ liệu. Đồng thời, bài viết trên nhằm chia sẻ thêm kiến thức pháp luật cho người đọc, các nhận xét, đánh giá đều dựa trên quan điểm và học thuật không nhằm mục đích bảo vệ cho bất cứ chủ thể nào.